Ze św. Tomaszem o seniorach na podsumowanie roku

Read Time:4 Minute, 50 Second

Tomasz z Akwinu pomaga nam zrozumieć dlaczego powinniśmy troszczyć się o naszych seniorów. Dlatego po ostatniej w tym roku kalendarzowym audycji dedykowanej osobom 60+, pozostaje nam życzyć, by treści w niej eksponowane motywowały seniorów do podejmowania aktywnych zadań w roku 2024.

„Cywilizacja, w której ludzie już się nie modlą, jest cywilizacją, w której starość nie ma już sensu. Jest to przerażające, bo potrzebujemy nade wszystko osób starszych, które się modlą, gdyż starość na to jest nam dana” – Olivier Clement, „Pamiętniki nadziei”.

„Mistrzu Tomaszu, jakiej lekcji chcesz nam udzielić?”(1) To pytanie razem z papieżem Pawłem VI kierujemy dziś do Akwinaty, jednakże w nieco odmiennym kontekście, niż uczynił to papież. Z naszego punktu widzenia, dobrze będzie poprosić św. Tomasza o lekcję, czy też krótki wykład na temat starości.

W drugiej części „Summy teologicznej”, św. Tomasz przeprowadził analizę człowieka poruszonego łaską, „w jego pragnieniu poznania i kochania Boga, aby osiągnąć szczęście doczesne i wieczne”(2). Właśnie tym dwóm aspektom, jakie stanowią „szczęście doczesne” i „szczęście wieczne”, przyjrzymy się nieco z punktu widzenia starości.

Tomasz z Akwinu twierdził, że „człowiek w stanie szczęścia jest równy aniołom”(3), jednak w tej materii przestrzega swojego odbiorcę przed pozornym i niewłaściwym rozumieniem szczęścia. Dlatego wspomina o tym, że: „istnieje dwojakie szczęście: niedoskonałe, które posiadamy w życiu doczesnym, i doskonałe, które polega na widzeniu Boga”(4).

Realizację szczęścia w życiu doczesnym ułatwia nam zapewne sprawność ciała, tężyzna fizyczna i nade wszystko zdrowy ruch. Niestety, z niedomaganiami w tej materii, muszą się zmagać osoby w podeszłym wieku, których zdrowie, siły, czy też układ nerwowy, ze względu na wiek, został nadwyrężony. Dlatego przeżywanie własnej starości staje się niebywałą sztuką, w której doczesne szczęście (to niedoskonałe), ustępuje miejsca oczekiwaniu na ostateczne szczęście, które jak wspomnieliśmy już wyżej „polega na widzeniu istoty Boga, która jest samą istotą dobra”(5).

„Mamy jednak nadzieję, i chcielibyśmy raczej opuścić nasze ciało i stanąć w obliczu Pana” (2 Kor 5,8), to cytat z Pisma św., który chyba najlepiej oddaje nam „kondycję duchową” seniora, wyczekującego na „doskonałe szczęście”. Ten swoisty adwent ostatniego stadium ludzkiej egzystencji, w perspektywie wiary, przeradza się w pragnienie osiągnięcia tego szczęścia, które daje nadzieja radowania się w nim w wieczności.

Św. Paweł w Liście do Tytusa podpowiada seniorom, jakie warunki należy spełnić, by ostatecznie osiągnąć doskonałe szczęście polegające „na widzeniu istoty Boga”(6): „Starcy winni być ludźmi trzeźwymi, statecznymi, roztropnymi odznaczającymi się zdrową wiarą, miłością, cierpliwością. Podobnie starsze kobiety winny być w zewnętrznym ułożeniu jak najskromniejsze, winny unikać plotek i oszczerstw, nie upijać się winem, a uczyć innych dobrego. Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom – aby nie bluźniono słowu Bożemu” (Tt 2,2-5).

Do fundamentalnych obowiązków chrześcijanina należy pielęgnowanie, a nade wszystko rozwijanie cnót kardynalnych. To one sprawiają, że wszelka forma działalność ludzkiej nabiera blasku, w świetle którego jasno lśni realizowana zasada moralności opartej na Ewangelii. W kwestii cnót, tradycja katolicka, właśnie za św. Tomaszem z Akwinu, mówi o czterech cnotach kardynalnych: roztropności, sprawiedliwości, męstwie i umiarkowaniu(7).

Tomasz uważał, że wzór ludzkiej cnoty istnieje w Bogu, na takiej samej zasadzie, na jakiej „istnieją w nim uprzednio idee wszystkich rzeczy”(. W związku z tym, że „łaska nie niszczy natury, lecz ją doskonali”(9), to człowiek otrzymując szansę na współpracę z Bogiem, w zakresie praktykowania cnót. Dodatkowo, osoba ludzka, poprzez modlitwę, wprowadzona zostaje w obszar życia duchowego, który partycypuje już w doskonałym szczęściu, w perspektywie którego cnoty kardynalne, otwierają drogę na wieczność.

W perspektywie starości, modlitwa przedstawia się jako towarzyszka, która pomaga zgodnie z planem Boga, przeżyć „jesień życia”. Tą prawdę doskonale rozumiał św. Tomasz z Akwinu, dlatego modlił się o dobrą starość” w następujący sposób:

„Panie, Ty wiesz lepiej, aniżeli ja sam, że się starzeję i pewnego dnia będę stary. Zachowaj mnie od zgubnego nawyku: mniemania, że muszę coś powiedzieć na każdy temat i przy każdej okazji. Odbierz mi chęć prostowania każdemu jego ścieżek.

Uczyń mnie poważnym, lecz nie ponurym, czynnym, lecz nie narzucającym się. Szkoda mi nie spożytkować wielkich zasobów mądrości, jakie posiadam, ale Ty Panie wiesz, że chciałbym zachować do końca kilku moich przyjaciół.

Wyzwól mój umysł z niekończącego się brnięcia w szczegóły i dodaj mi skrzydeł, bym w lot przechodził do rzeczy. Zamknij me usta w przedmiocie mych niedomagań i cierpień w miarę jak ich przybywa, a chęć ich wyliczania staje się z upływem lat coraz słodsza.

Nie proszę o łaskę rozkoszowania się opowieściami o cudzych cierpieniach, ale daj mi cierpliwość wysłuchania ich. Nie śmiem Cię prosić o lepszą pamięć, ale proszę o większą pokorę i mniej niezachwianej pewności, gdy moje wspomnienia wydają się sprzeczne z cudzymi.

Użycz mi chwalebnego poczucia, że czasem mogę się mylić. Zachowaj mnie miłym dla ludzi, choć z niektórymi z nich doprawdy trudno wytrzymać. Nie chcę być we własnym przekonaniu święty, ale zgryźliwi starcy to jedno ze szczytowych osiągnięć szatana.

Daj mi zdolność dostrzegania dobrych rzeczy w nieoczekiwanych miejscach i niespodziewanych zalet w ludziach. Daj mi Panie, łaskę mówienia im o tym”(10).

dr Artur Dąbrowski

(Obraz – Julian Fałat – „Modlący się starzec”)

——————————————————————————-

1)Paweł VI, Przemówienie w Fossanova 14.IX. 1974 r., z okazji 700-lecia śmierci
św. Tomasza, w: „Insegnamenti di Paolo VI, XII [1974], s. 833-834.
2)http://www.opoka.org.pl/…/audiencje/ag_23062010.html
3)Tomasz z Akwinu, „Traktat o szczęściu, Q. 4, a. 5, 6”, tłum. W. Galewicz, Kęty 2008, s. 94.
4)Tamże.
5)Tamże, Q. 4, a. 4, 3, s. 93.
6)Tamże, Q. 3, a. 8, 2, s. 85.
7)Por. J. Szyran, „Sztuka długiego życia” w: „Rycerz Niepokalanej” 614 (2007) Nr 7-8, s. 206.
8)Tomasz z Akwinu, „Traktat o cnotach, Q. 61, a. 5, 4”, tłum. W. Galewicz, Kęty 2006, s. 189-190.
9)Mistrz Echart, „Pouczenia duchowe”, w: „Traktaty”, przekład W. Szymona, Poznań 1987, s. 62.
10)Por. J. Szyran, „Sztuka długiego życia”, s. 207.